Na gruncie prawa kanadyjskiego odpowiedź brzmi: tak. Aby zrozumieć, jak jest to możliwe, warto zapoznać się z najnowszym orzeczeniem Sądu Apelacyjnego Ontario[1].
Państwo Ahluvalia[2] pobrali się w Indiach w 1999 roku. W latach 2001-2002 najpierw pan Ahluvalia, a następnie pani Ahluvalia osiedlili się w Kanadzie.
Małżeństwo okazało się być burzliwe, ze względu na przemoc fizyczną i ekonomiczną.
Pani Ahluvalia zdecydowała się wnieść o rozwód, podział majątku z wyliczeniem nakładów, alimenty oraz zadośćuczynienie za przemocą domową stosowaną w czasie trwania małżeństwa.
W przedmiotowej sprawie sąd w Ontario musiał udzielić odpowiedzi na kilka pytań:
1. Czy sędzia popełnił błąd rozpatrując roszczenie o zadośćuczynienie w sprawie osadzonej w prawie rodzinnym?
2. Czy koniecznym jest stworzenie na gruncie prawa kanadyjskiego nowego deliktu jakim jest przemoc domowa?
Czy można rozpatrywać roszczenie o zadośćuczynienie w toku postępowania rozwodowego i podziału majątku dorobkowego.
Sądy kanadyjskie nie raz rozpatrywały w postępowaniu z zakresu prawa rodzinnego roszczenia z tytułu czynu niedozwolonego. I tak na przykład sprawie Leitch v. Novac[3],sąd zezwolił na dochodzenie roszczenia deliktowego z tytułu aktywnej pomocy członków rodziny w ukrywaniu źródeł dochodów i zasobów pieniężnych jednej ze stron oraz wprowadzaniu drugiej strony w błąd co do tych kwestii, sprawie z zakresu prawa rodzinnego. Warto przytoczyć uzasadnienie sędziego Hourigan’a, który stwierdził:
„Jak zasugerował Sąd Najwyższy w sprawie Leskun v. Leskun[4],zatajanie informacji przed drugą stroną postępowania rodzinnego jest nowotworem toczącym sprawy rodzinne
Pokrewną przypadłością są "niewidzialne strony procesowe". Są to zazwyczaj członkowie rodziny lub przyjaciele strony sporu rodzinnego, którzy włączają się w proces sądowy. Wykraczają oni poza zapewnianie emocjonalnego wsparcia w trudnym czasie i stają się aktywnymi uczestnikami postępowania sądowego. Zazwyczaj ich intencje są dobre, a ich ingerencja nie ma wpływu na ostateczny wynik. Czasami jednak inicjują lub wzmacniają mentalność wygranej za wszelką cenę. Ci niewidzialni uczestnicy sporów są gotowi złamać zarówno ducha, jak i literę prawa rodzinnego, aby osiągnąć pożądany rezultat, w tym poprzez ułatwienie celowego zatajania majątku lub dochodów.”
Jeżeli uznać, że zatajanie i ukrywanie informacji o stanie majątkowym jest "rakiem" postępowań z zakresu prawa rodzinnego, to przemoc domowa jest nowotworem toczącym związki. Osoby, które padły ofiarą przemocy, nie tracą w momencie zawarcia małżeństwa lub rozpoczęcia związku partnerskiego prawa od ochrony.
Co więcej, w ciągu 36 lat od wydania orzeczenia w sprawie Frame[5], społeczeństwo, ustawodawca i sądy przyjęły do wiadomości zarówno istnienie przemocy domowej, jak i potrzebę jej potępienia.
Istnieje więc podstawa ku temu, aby rozpatrywać kwestie zadośćuczynienia za umyślne spowodowanie cierpienia emocjonalnego w czasie trwania małżeństwa przez sprawce przemocy domowej tak, aby wyrównać szkody.
Czy istnieje osobny delikt przemocy domowej
Tytułem wyjaśnienia: utworzenie nowego deliktu nie jest wcale prostym procesem, co unaocznia powyższa sprawa. Stan faktyczny przemawiał za zastosowaniem już istniejących i znanych prawu: pobicia, napaści i umyślnego wywołania rozstroju emocjonalnego.
W sprawie Jones v. Tsige[6] sąd uznał, że prawo zwyczajowe musi ewoluować w obliczu dowodów, i odpowiadać aktywnie na nowe wyzwania. Sprawa ta dotyczyła pozwanej, która wielokrotnie i bez żadnego uzasadnionego powodu uzyskiwała dostęp do danych bankowych nowej partnerki swojego byłego męża, powódki. Sędzia Sharpe stwierdził w tej sprawie, że prawo do powództwa o naruszenie prywatności powinno zostać uznane za nowy delikt w Ontario. Jego wniosek wypływał z dogłębnego przeglądu kanadyjskiego i ontariańskiego orzecznictwa, literatury naukowej oraz amerykańskiego i brytyjskiego prawa deliktów. Uznał, że rozwój technologiczny zagraża prywatności, a fakty sprawy "wołają o środek zaradczy". Przywołano tutaj również sprawę Merrifield v. Canada (Attorney General)[7] wskazując na zmiany zachodzące w prawie precedensu
„Zmiany w prawie mają charakter ewolucyjny: następują powoli i stopniowo, a nie szybko i gwałtownie.”
Sędzia przywołał również szereg orzeczeń wskazując na możliwe rozwiązania i podstawy orzeczenia o zadośćuczynieniu: w sprawie O.O.E. v. A.O.E.[8] zasądzono byłej małżonce 40 000 CAD, w C.S.F. v. J.F., [2002] O.J. No. 1350 matka w tej sprawie otrzymała 125 000 USD ogólnego, a córka 75 000 USD. Każdej z nich przyznano również 25 000 USD odszkodowania za ciężkie uszkodzenie ciała i 25 000 USD odszkodowania za straty moralne.
Podkreślono jednocześnie, iż pojedyncze incydenty, które indywidualnie nie stanowią czynu niedozwolonego, mogą, powtarzają się w czasie, stać się czynem niedozwolonym[9].
Mając to na uwadze, w ostatecznym rozstrzygnięciu zanegowano potrzebę powołania do życia nowego deliktu jakim jest przemoc domowa, ponieważ już istniejące rozwiązania stosowane regularnie w podobnych sprawach przynoszą oczekiwany skutek, czyli zadośćuczynienie lub/ i odszkodowanie za wyrządzone krzywdy.
[1] Ahluvalia v. Ahluwalia, 2023 ONCA 476, https://coadecisions.ontariocourts.ca/coa/coa/en/item/21597/index.do?q=ahluwalia+v+ahluwalia%2C+2023%2C+ONCA+476 [2] Gwoli wyjaśnienia, orzeczenia sądów kanadyjskich są publikowane z danymi stron (imieniem i nazwiskiem) o ile sąd meriti nie zadecyduje inaczej. Dlatego też w moim mini artykule posługuję się nazwiskiem stron o ile nie zostały one zanonimizowane. [3] Leitch v. Novac, 2020 ONCA 257 (CanLII), https://canlii.ca/t/j6gmp [4] Leskun v. Leskun, 2006 SCC 25 (CanLII), [2006] 1 SCR 920, https://canlii.ca/t/1nmrd [5] Frame v. Smith, 1987 CanLII 74 (SCC), [1987] 2 SCR 99, https://canlii.ca/t/1ftl7 [6] Jones v. Tsige, 2012 ONCA 32 (CanLII), https://canlii.ca/t/fpnld [7] Merrifield v. Canada (Attorney General), 2019 ONCA 205 (CanLII), https://canlii.ca/t/hz4fc [8] O.O.E. v A.O.E., 2019 SKQB 48 (CanLII), https://canlii.ca/t/hxq6p [9] Warman v. Grosvenor (2008), 92 O.R. (3d) 663 (Sup. Ct)
Comments